Με ένα σύντομο αλλά ενδιαφέρον άρθρο της που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα 'Η Καθημερινή,' η Ξένια Γεωργιάδου, αναφέρεται στην έκθεση που διοργανώνει το μουσείου 'MoMA' για το αυτοκίνητο και δη την ιστορία του αυτοκινήτου.
Η έκθεση φέρει τον χαρακτηριστικό των προθέσεων της και της ίδιας κίνησης του αυτοκινήτου, 'Automania.' Σταχυολογούμε ενδεικτικά από το άρθρο της δημοσιογράφου, που εν προκειμένω, φέρει έναν περισσότερο πληροφοριακό ή και ενημερωτικό χαρακτήρα για το περιεχόμενο αυτής της ενδιαφέρουσας έκθεσης, στην οποία και δύναται να προσδώσουμε και μία επικαιρική διάσταση, λόγω της αναβίωσης του μοντέλου του 'Drive in' σε διάφορες χώρες, συνεπεία των προεκτάσεων ('καραντίνα'/κοινωνική αποστασιοποίηση) που ενέχει η διαχείριση της πανδημικής κρίσης. «Η έκθεση «Αutomania» στο ΜοΜΑ εξετάζει τα αντικρουόμενα συναισθήματα που πυροδότησε η έλευση του αυτοκινήτου στην καθημερινότητά μας και ανιχνεύει την επίδραση που είχε η πρωτοποριακή του φόρμα στο design και στην τέχνη. Στον πυρήνα της έκθεσης, που κανονικά ήταν να κάνει εγκαίνια στις 28 Ιουνίου (νέες ημερομηνίες θα ανακοινωθούν σύντομα), επτά εμβληματικά αυτοκίνητα από τη συλλογή του ΜοΜΑ «συνομιλούν» με τρισδιάστατα σχέδια, γλυπτά, φιλμ, πόστερ, φωτογραφίες και διάσημα έργα, φωτίζοντας κάθε πτυχή του θέματος».
Σε αυτό το πλαίσιο, θα αναφέρουμε πως η αυτοκινητική έκθεση (εάν είναι δόκιμος ο όρος) του 'MoMA,' φέρει έναν ιστορικό έως και μνημονικό χαρακτήρα εμπερικλείοντας το σημαίνον 'αυτοκίνητο' στις διάφορες εκφάνσεις του: Ήτοι, στον τρόπο με τον οποίο εντυπώνεται το αυτοκίνητο και η χρήση του αυτοκινήτου στην τέχνη, στη δυνατότητα της κίνησης και της σμίκρυνσης των αποστάσεων που το ίδιο ενέχει, στην εξέλιξη του μηχανικά και μορφολογικά με την πάροδο των ετών ή, διαφορετικά ειπωμένο, κατά την διάρκεια του 20ου αιώνα, στους συμβολισμούς της κοινωνικής ανόδου και κινητικότητας που σχετίζεται με την κατοχή του αυτοκινήτου (ιδιοκτησιακό μοτίβο), ιδίως την μεταπολεμική περίοδο, στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Όμως, δεν πρόκειται για μία 'δυτικο-κεντρική' έκθεση, αλλά για μία έκθεση που μέσω διαφόρων αποτυπώσεων του αυτοκινήτου, εστιάζει στη σημαντικότητα ενός μέσου που κατέστη, ταυτοτικό στοιχείο της, κατά τον Peter Bratsis, «καθημερινής ζωή». Διευρύνοντας κατά τι τα όρια της ανάλυσης μας, θα στραφούμε στο γεγονός πως διαθέτουμε, μεταφρασμένο στην ελληνική γλώσσα, το δοκίμιο του Βρετανού ιστορικού Tony Judt για τον σιδηρόδρομο, δοκίμιο που τιτλοφορείται 'Η Δόξα των Σιδηροδρόμων.'
Σε αυτό το δοκίμιο, με εκλαϊκευμένο ύφος, κάτι που συνιστά ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του τρόπου γραφής του Judt, και με ιστορικό βάθος, ο ιστορικός προσδιορίζει εμφατικά, τον τρόπο με τον οποίο η ανάπτυξη του σιδηρόδρομου και των εν γένει σιδηροδρομικών μεταφορών διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη Κεφαλαιοκρατικού τύπου και στην εμπέδωση των Κεφαλαιοκρατικών κοινωνικών σχέσεων, συμβάλλοντας στην μείωση της απόστασης που απαιτείται για την μεταφορά του εμπορεύματος (ας έχουμε κατά τον νου τον Μαρξικό καταμερισμό εργασίας εντός επιχείρησης), από τον τόπο παραγωγής στους τόπους της κατανάλωσης (διασυνδεσιμότητα). Παράλληλα, ο σιδηρόδρομος (το τραίνο), ως σημαίνον μέσο μεταφοράς που συναρθρώνεται με την μηχανική-τεχνολογική εξέλιξη, προσδιορίζει, εμπρόθετα θα προσθέταμε, τους επι-γενόμενους όρους της κοινωνιο-πολιτισμικής 'επαφής' και ανταλλαγής ιδεών, την δυνατότητα της μαζικής μετάβασης σε τόπους και σε περιοχές που μέχρι τότε ήταν γνωστοί μέσω καρτ ποστάλ και ρομαντικών εξιδανικεύσεων, όντας, όχι μόνο ο πλέον «αντιπροσωπευτικός θεσμός» της νεωτερικότητας, όπως γράφει ο Tony Judt, αλλά και 'θεσμός' που συμβάλλει στο πέρασμα στον 20ο αιώνα.
Πέρασμα που επιτελείται με προσίδιο άξονα την συγκρότηση ενός πλέγματος ιδεών που αναπαριστούν το σιδηρόδρομο ως 'ενσάρκωση' του παρόντος, εντός του οποίου προϋποτίθεται η έννοια του ταξιδιού, της έκθεσης συμβολικού και πολιτισμικού 'κεφαλαίου.' Αυτό που καθίσταται πραγματικότητα, στοχευμένα, είναι το κοινό τραίνο που ανάγεται στη σφαίρα της φαντασιακής και μη, περιπλάνησης.
Ή, κατά τον Tony Judt 'Δόξα των Σιδηροδρόμων' είναι η 'Δόξα' («Καβόντ» στα Εβραϊκά, όπως τονίζει ο Σάββας Μιχαήλ), ενός κόσμου που αλλάζει. Που αλλάζει εντατικά. Κάτι παρεμφερές δύναται να επισημάνουμε, ό,τι πραγματοποιείται με το αυτοκίνητο, το οποίο, στα συμφραζόμενα της έκθεσης, λογίζεται ως συμβολή στην οργάνωση του βίου. Εάν η εικαστικός Regina Jose Galindo, δίδει σε μία 'φορτισμένη' performance της την επωνυμία 'Ποιος μπορεί να εξαλείψει τα ίχνη;' θέτοντας ως πρόταγμα την μνημονική καταγραφή, μέσω της πορείας και της 'χάραξης' του αίματος, της εν-σώματης βίας που ασκήθηκε την περίοδο της στρατιωτικής δικτατορίας στην Γουατεμάλα, τότε, η 'Automania,' τηρουμένων των αναλογιών, νοηματοδοτεί τα 'ίχνη' του αυτοκινήτου στο χρόνο, συνθέτοντας ένα κολάζ από παράλληλες εικόνες.
Στη θέση του ‘αίματος’ τοποθετούμε το αυτοκίνητο, ιδωμένο υπό το πρίσμα της εξέλιξης του, στο σημείο όπου η δημιουργία του νοείται ως εγκάρσια (τέλη του 19ου αιώνα στη Γερμανία), τομή που σημασιοδότησε το πλαίσιο της κινητικότητας όχι ως ‘ευκολίας,’ αλλά ως ‘ευκαιρίας.’ Το αυτοκίνητο ως μέσο μεταφοράς, πρωταρχικά οικογενειακής εν αντιθέσει με το τραίνο, εκκίνησε να αποκτά χαρακτηριστικά μαζικότητας την μεταπολεμική περίοδο, σχηματοποιεί το περίγραμμα της κατοχής του ως αγαθού που εγγράφει και δια-ταξικές όψεις απαντώντας στις προσδοκίες και σε κοινωνικές ‘επιθυμίες,’ επανεπινοεί στιγμές ‘ταξιδιωτικής ανεμελιάς’ (βλέπε το οικογενειακό μοντέλο της Γερμανικής Volkswagen ‘Bulli’), ‘φυγής’ και ενός διάχυτου ‘ενθουσιασμού,’ τρέφοντας το φαντασιακό της κίνησης και σε ένα δεύτερο επίπεδο, της ‘ταχύτητας’ που συνδέεται με μία ‘άγρια νεότητα.’ Υπό τη μορφή του φορτηγού αυτοκινήτου, συνδράμει στη συγκρότηση και στην διεύρυνση του δικτύου των εμπορευματικών μεταφορών, ακόμη και στις πιο δυσπρόσιτες περιοχές, αποκαλύπτει την έννοια της γεωγραφικής εγγύτητας (το ιδιαίτερο ‘με το αυτοκίνητο είναι κοντά’), προβαίνοντας στην έγκληση ενός Καπιταλισμού που αποκτά επωνυμία: ‘κινησιολογικός Καπιταλισμός.’
Στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής ιδίως, τροφοδοτεί την ικανότητα αναπαραγωγής του περιώνυμου ‘Αμερικανικού ονείρου,’ προσιδιάζοντας προς τον άξονα ένταξης του στην επικράτεια ενός εξατομικευμένου και εξαντικειμενοποιημένου ‘έχειν’: Οικία, εξοχικό, εργασία προς προσπορισμού κέρδους και αυτοκίνητο, εκεί όπου το ίδιο το αυτοκίνητο, το μεσαίου μεγέθους και το γρήγορο συνιστά στοιχείο επιβεβαίωσης μίας παρουσίας που αισθητικοποιείται στο σχήμα και στο μοντέλο, επέχοντας θέση εφικτότητας: ‘Αυτό που έχω, είναι το μερίδιο μου στην κατασκευή μίας μεταπολεμική κατάστασης που επιζητά σύμβολα για να ακουμπήσει τον εαυτό της.’
Εάν αυτό το μοτίβο παραπέμπει στην άνοδο και στην ιδεολογική ισχυροποίηση της παρουσίας μερίδων της νέας μικροαστικής τάξης, ιδωμένο υπό το παραστασιακό πρίσμα της ‘επιτυχίας’ και της ΄ευτυχίας’ που διαθέτει αντίκρισμα και αποδέκτες, για την εργατική τάξη η κατοχή αυτοκινήτου θεωρείται ως προπομπός ή αλλιώς, προμήνυμα μεταβάσεων, ανταποκρινόμενο σε φορντικό μοντέλο εργασίας που ασκείται στο να επιθυμεί καταναλωτικά, αξιοποιώντας το τρίπτυχο ‘εργασία οκτώ ωρών-μισθολογικές απολαβές-ζωή δίχως εργασία.
Σε αυτό το σημείο ενσκήπτει εκ νέου το αυτοκίνητο ως υπόδειγμα ‘φυγής,’ ως ανα-τροφοδότηση ενός ‘φορτίου’ που συμπεριλαμβάνει υποκείμενα που ζητούν ‘ό,τι τους αναλογεί,’ με τις σημερινές εξελίξεις στο χώρο του αυτοκινήτου να προβαίνουν στη συστηματοποιημένη ανάδειξη της τεχνολογικής εξέλιξης. Υβριδικά και μη, ηλεκτροκίνητα και οικολογικά, συνιστούν συνώνυμο των ‘δυνατοτήτων’ της τεχνολογίας, αφήνοντας να διαρρεύσει μία αίσθηση βιωσιμότητας: Εντός μίας πόλης που επιδιώκει να αποκτήσει τη βιωσιμότητα, ενσκήπτει το ‘πράσινο’ αυτοκίνητο. Η ‘Automania’ αποκαλύπτει ή δύναται να αποκαλύψει την σημασία του αυτοκινήτου για την διαμόρφωση της ποπ κουλτούρας, κοινωνικά και ιστορικά, αξιώνοντας το υπόδειγμα που περιέχει το αυτοκίνητο ως ‘ενσάρκωση’ ενός κόσμου εν κινήσει. Με ένα και πολλά άτομα που χωρούν σε ένα χώρο που ονομάζει την προσωποποιημένη εγγύτητα: Με το αυτοκίνητο, ή στο αυτοκίνητο, έχεις όνομα.
Η έκθεση που πραγματοποιεί το 'MoMA,' δίνει τον πρώτο λόγο στις απολήξεις της χρήσης του αυτοκινήτου, αναδεικνύει έναν 'χάρτη' που προβάλλει το αυτοκίνητο ως εργαλείο που 'απελευθερώνει' και παράλληλα συγκρατεί εν-σώματες προσλήψεις, αναδιαμορφώνοντας ό,τι ορίζεται ως 'αξία' χρήσης του εντός νεωτερικότητας και μετα-νεωτερικότητας. Δίπλα σε αυτή την έκθεση θα τοποθετήσουμε την δημιουργία ενός ιδιαίτερου τύπου Μουσείου στη Γερμανία το οποίο και αφηγείται την ιστορία του μπικίνι, τις απαρχές της σχεδιαστικής του διαμόρφωσης, την εξέλιξη-ανάπτυξη του που συναρτάται και με μία αίσθηση γκλάμουρ, το εν γένει επίπεδο απενοχοποίησης-αποηθικοποίησης του γυναικείου σώματος που προωθεί.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου